فیکوس

فیکوس دارای برگ های چرمی و پهنی می باشد و در رنگ های مختلفی موجود می باشد. زادگاه اصلی گیاه فیکوس، جنگل های استوایی قاره آسیا و آمریکای شمالی و استرالیا است. این گیاه به صورت درختچه ای رشد می کند و می تواند به منزل شما جلوه ای فوق العاده ببخشد.گیاه فیکوس، به طور کلی، در سایه آفتاب از رشد بهتری برخوردار است و به روشنایی نسبی نیاز دارد.

نام فارسی : فیکوس

نام انگلیسی :  Rubber plant

نام علمی:  Ficus elastica

ازخانواده : از خانواده مورآسه (تیره انجیر) می‌باشد.

مهمترین گونه های آن :  فیکوس ها،  دسته بزرگ گیاهی‌اند که بیش از 600 گونه دارند. این گیاهان، دارای گونه‌های مختلف از قبیل برگ پهن، برگ ریز و … می‌باشد.

 

خاستگاه و مبداء پیدایش آن : زادگاه اصلی گیاه فیکوس، جنگل های استوایی قاره آسیا و آمریکای شمالی و استرالیا است

خصوصیات ظاهری و تیپ رویشی :

گیاه فیکوس دارای برگ های چرمی و پهنی می باشد و در رنگ های مختلفی موجود می باشد. این گیاه به صورت درختچه ای رشد می کند و می تواند به منزل شما جلوه ای فوق العاده ببخشد.

انواع مختلف فیکوس

جنگلی برگ‌ریز (F.pumila_minima)

فیکوس جنگلی یکی از انواع مختلف فیکوس سبز است که به خاطر رونده بودنش مورد توجه قرار می‌گیرد. برگ‌های ریز و قلبی شکل این گیاه ظاهر جذابی به آن بخشیده است. بالا رفتن این گیاه از  دیوار با کمک ساقه‌های باریک و مفتول مانندش، ظرافت آن را به رخ می‌کشد.

پیچ (F.pumila repens)

از فیکوس پیچ در گلدان‌های آویز هم استفاده می‌شود؛ در این شرایط ساقه‌های گیاه مثل یک آبشار سبز از لبه گلدان آویزان می‌شوند و زیبایی خاصی به محیط اطرافشان هدیه می‌کنند. البته اگر فیکوس پیچ را در کنار دیوار یا یک تکیه‌گاه مناسب قرار دهید، کم کم ساقه‌های آن به سمت بالا رشد می‌کنند و قد می‌کشند. سرعت رشد این گیاه بسیار زیاد است و اگر شرایط نگهداری از آن به خوبی مهیا شود، تا مدت‌ها مهمان خانه شما می‌شود. یادتان باشد فیکوس پیچ از نور زیاد متنفر است و در محیط‌های پر نور دوام نمی‌آورد. پس گلدان‌تان را در محیط سایه روشن قرار دهید تا بتواند به خوبی رشد کند و در کنار شما باشد

 

.

معمولی (F.elastica robusta)

 

این عضو از خانواده فیکوس‌ها برگ‌های چرم مانند دلربایی دارد که براق و چشمگیر هستند. اگر به دنبال یک گیاه مقاوم برای محیط داخل خانه می‌گردید، به احتمال زیاد فیکوس معمولی می‌تواند همان چیزی باشد که می‌خواهید. مقاومت بالای این گیاه در برابر شرایط سرما و نور کم، آن را به گزینه خوبی برای نگهداری در آپارتمان تبدیل کرده است. البته شرایط مورد علاقه این گیاه، محیط گرم و مرطوب است اما در موقعیت‌های سخت‌تر تاب و توان زیادی از خود نشان می‌دهد. طول برگ‌های این گیاه می‌تواند به 30 سانتی‌متر و گاهی بیشتر از این هم برسد!

ابلق درخت کائوچوی ابلق (F.elastica var.variegata)

این نوع از فیکوس شباهت زیادی به خواهر خود فیکوس معمولی دارد؛ در واقع تفاوت آن‌ها در رنگ و شکل ظاهری آن‌هاست. برگ‌های فیکوس ابلق همان‌طور که از اسمش پیداست دو رنگ هستند و ترکیبی از رنگ سبز و شیری یا کرم در آن‌ها دیده می‌شود.

آلمانی (F.elastica)

فیکوس آلمانی به برگ‌های ضخیم و بیضی شکلش معروف است. البته به این گیاه فیکوس هندی هم گفته می‌شود. این گیاه رشد طولی چندانی ندارد؛ اما در عوض گلدان‌های حسابی پر پشت و پر از برگ می‌شوند. سرسبزی که این گیاه به همراه دارد همیشه چشمگیر است.

برگ تبریزی یا فیکوس مقدس  (F.religiosa)

اسم درخت تبریزی را حتماً شنیده‌اید؛ همان درخت قدبلندی که همیشه سرسبز است و تا یک قدمی آسمان قد می‌کشد. برگ‌های فیکوس تبریزی شباهت زیادی به برگ‌های درخت تبریزی دارند. به همین دلیل هم نام آن را فیکوس برگ تبریزی انتخاب کرده‌اند. البته اگر برگ‌های این دو گونه از گیاهان را با یکدیگر مقایسه کنید، متوجه ضخامت بیشتر و نوک باریک‌تر برگ‌های فیکوس برگ تبریزی می‌شوید.

بنجامین یا انجیر گریان

فیکوس بنجامین یکی از زیباترین گیاهان آپارتمانی است که می‌تواند در هر خانه‌ای جای خودش را پیدا کند. بهترین محل برای نگهداری از این گیاه جایی است که سایه باشد؛ به طور کلی این گیاه در محیط سرپوشیده رشد بهتری از خود نشان می‌دهد.

اگر کنجکاو هستید که چرا نام دیگر فیکوس بنجامین فیکوس گریان است، باید بدانید که این گیاه واقعاً گریه می‌کند! زمانی که جذب آب در این گیاه بیش از حد مورد نیازش باشد، آب اضافی را از طریق نوک برگ‌هایش دفع می‌کند. این رخداد طبیعی را به گریه کردن تشبیه کرده و نام آن را فیکوس گریان گذاشته‌اند.

برگ‌های فیکوس بنجامین بیضی شکل و نوک تیز هستند و بارنگ سبز روشن حسابی خودنمایی می‌کنند. نوع ابلق این گیاه هم در ایران پرورش داده می‌شود و به فروش می‌رسد. شاخه‌های فیکوس بنجامین به صورت آویزان و به اصطلاح مجنون قد می‌کنند. اگر این گیاه در دل طبیعت زندگی کند، می‌تواند تا ارتفاع دو متر هم رشد کند!

برگ ویولونی (لیراتا) (F.pundurata or F.Lyrata)

رگبرگ‌های سفید رنگ روی این نوع از فیکوس سبز، شکل ظاهری آن را به ویولن شبیه کرده است؛ به همین دلیل هم آن را به نام فیکوس ویولونی می‌شناسند. برگ‌های این گیاه درشت و براق هستند و لبه‌های آن‌ها موج زیبا و ظریفی دارد. بهترین محیط برای نگهداری از این گیاه محل‌های گرم و مرطوب است.

 

چطور گیاه فیکوس  را نگهداری کنیم، تا همیشه یک گیاه سالم و شاداب داشته باشیم

کافی است نکات زیر را رعایت کنیم:

 

نحوه آبیاری  :

بهترین زمان برای آبیاری گیاهان خصوصا فیکوس ها زمانی هست که 2سانت سطح خاک خشک شده باشد و به صورت سیرآب یعنی آب از زیر گلدان خارج شود، آبیاری شود. گیاه فیکوس، نسبت به زیادی و سردیِ آب حساس است و رعایت نکردنِ این نکته، باعثِ ریزشِ برگ‌ها می‌شود.

نور مناسب :

هر کدام از انواع مختلف فیکوس محل متفاوتی را از نظر میزان نور برای رشد کردن دوست دارند. اما به طور کلی بهترین نور برای فیکوس ها نور متوسط تا زیاد باید باشد تا گیاه بتواند به خوبی رشد و نمو کند. به همین علت، فیکوس‌ها، در جنگل‌ها و در سایه درختان نیز، می‌توانند به زندگی ادامه دهند.

دما مناسب نگهداری :

دمای مطلوب برای آن ها، بین 20 تا 26 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

رطوبت مناسب برای :

به رطوبت نسبی 20 تا 50 درصد نیاز دارند. به همین دلیل، بهتر است هر چند وقت یک‌بار، سطح برگ‌ها را با اسفنجِ مرطوب‌تر نمایید. با این کار، ضمن تمیز و براق نمودن برگ‌های گیاه‌تان، رطوبت نسبی مورد نیازِ آن را نیز تامین کرده‌اید. در ارقامِ برگ ریز، می‌توانید با اسپری کردن آب بر روی برگ‌ها، نیاز رطوبتی آنها را تامین کنید. (مخصوصا در فصول گرم) و یا یک دیگر از منابع تامین رطوبت آن استفاده از دستگاه بخور آب سرد می باشد.

خاک مناسب برای :

در خاکِ غنی از مواد آلی و کودِ پوسیده دامی، سریعا رشد و نمو می‌کند. برای تهیه خاک مناسب، باید ترکیب خاک، شامل یک سوم خاکِ باغچه+یک سوم خاکبرگ پوسیده+یک سوم کودِ پوسیده دامی باشد. شما موظفید هر 2 سال یکبار، خاک گلدانتان را، در فصل بهار، عوض نمایید.

نحوه تکثیر:

به طورکل از دو طریق می توان تکثیر کرد و بهترین زمان قلمه گیری فیکوس اواخر فصل بهار و اوایل فصل تابستان است.

1-تکثیر از طریق قلمه:

در این روش،با استفاده از قلمه انتهایی،که حداقل دارای 1برگ و 3جوانه می باشد،میتوانید فیکوس را تکثیر نمائید.

• قلمه ها را ، دقیقا از زیرِ یک جوانه انجام برش بدهید .
• برگ های تحتانی قلمه را قطع کنید .
• قلمه ها را به مدت 24 ساعت در هوای آزاد قرار دهید تا شیره ی گیاهیِ آن ها خارج شود.
• سپس قلمه ها را در بستری از ماسه شسته بکارید .
• در وسطِ بسترِ کشتِ آماده، که از جنسِ ماسه شسته می باشد، سوراخی بیش از قطر قلمه ایجاد کنید.
• قلمه آماده را در سوراخ ایجاد شده در داخلِ بسترِ کشت قرار دهید .
• سپس اطرافِ آن را با دو انگشت فشار دهید تا قلمه در جای خود مستقر شود و با ماسه در تماس کامل باشد.
• با ایجاد دمای بین 25تا30 درجه سانتی گراد در بستر کاشت،به ریشه زاییِ بهترِ قلمه ها کمک خواهید کرد.

 

2- تکثیر از طریق خوابانیدن هوایی:

مراحل تکثیر ، در این روش ، عبارت اند از :

• پایه های مادری را – که در گلدان های بزرگ پرورش داده اید – سر برداری نمایید .
• سپس در محل نسبتا خنک ، از آن نگهداری کنید تا شاخه های محکمی تولید کند .
• زمانی که طول شاخه ها به 15 تا 20 سانتی متر رسید ، از آن ها برای خوابانیدن هوایی استفاده نمایید .
• در وسطِ دو بند ، در محلی که می خواهید ریشه ها در آن ظاهر شوند ، با یک چاقوی تیز ، زخمی به طولِ 2 تا 5 سانتی متر در پوست شاخه ایجاد کنید . ( از طرف بالا به پایین)

 

• میتوانید به جای ایجاد شکاف در شاخه،حلقه ای کامل از پوست شاخه را در وسط دو بند در آورید.
• شیار ایجاد شده را با وسیله ای مانند یک چوب کبریت یا مقداری خزه (ترجیحا آغشته به هورمون ریشه تراش)، باز نگه دارید.
• سپس،با ماده ای که رطوبت را بخوبی به خود جذب می کند (مثل خزه)، محل زخم را کاملا بپوشانید.
• با یک پاکت پلاستیکی نیز ، دو سرِ باز دورِ خزه را بپوشانید .
• درب کیسه پلاستیکی را از پایین محکم ببندید و از بالا ، خزه را آبیاری نمایید .
• در صورتِ سنگینیِ شاخه فیکوس ، استفاده از یک قیم توصیه می شود .
• پس از ظاهر شدن ریشه های سفید از لابلای خزه ها،شاخه را از زیرِ محلِ ریشه داده،قطع کنید.
• اکنون ، نهالِ جوان را که دارای چند برگ است ، در گلدان های نشائی کشت نمایید.

 

آفات و بیماریها:

درختچه فیکوس مانند دیگر گیاهان خانگی در معرض خطر حمله حشرات ، زنبورها و عنکبوت می باشد . تنها و بهترین راه ممکن این است که با چشمانتان مراقبت از این گیاه را افزایش دهید و هر زمان که حشرات را دیدید ، مانع از نزدیکی آن ها به گیاه شوید.

از جمله افاتی که به گیاه حمله می کند ، کنه تار عنکبوتی و شپشک می باشد . برای مبارزه با این آفات می توانید از سموم سیستمیک استفاده کنید.

نماتد گره ریشه و تریپس نیز از دیگر افات این گیاه هستند.

اگر گیاه در شرایط گرم و مرطوب قرار بگیرد دچار بیماری لکه برگی قارچی خواهد شد .

برای جلوگیری از فعالیت افات و شادابی برگهای گیاه در یک لیتر اب به اندازه یک قاشق چای خوری اب لیمو بریزید اب را خوب تکان دهید و بعد با پارچه نخی برگها را تمیز کنید.

عوارض و درمان

لوله و خشک شدن برگها به علت تاخیر در ابیاری و یا نور مستقیم خورشید است . برای درمان این حالت گیاه پس از حذف برگهای خشک گیاه گلدان را برای مدت 15دقیقه درون تشت اب قرار دهید تا ریشه اب لازم را دریافت کند.

ازعلت های زرد شدن برگ های گیاه ابیاری بیش از اندازه، بستر دائم خیس، غرقاب کردن خاک است. برای آبیاری مجدد گیاه اجازه دهید خاک گلدان خشک شود.

اگر برگ ها زرد شد و در زیر برگ ها تارهای عنکبوت مشاهده نمودید ، کنه تار به گیاه حمله کرده است که برای از بین بردن آن می توانید از سم کنه کش کمک بگیرید.

عملکرد بد ریشه یا کوچک بودن گلدان سبب توقف رشد و ریزتر شدن برگ ها می شود پس در این صورت ریشه را بازدید و در صورت نیاز گلدان را با یک سایز بزرگتر تعویض کنید.

علت ایجاد لکه های سفید پنبه ای روی برگها یا ساقه گیاه حمله شپشک ارد الود است. برای از بین بردن شپشک ها اقدام به سمپاشی با سم حشره کش کنید.

یکی از علائمی که نشان می دهد گیاه ابتلا به افت است ظاهر شدن برگهای رنگ پریده با لکه های قهوه ای است . برای درمان این علائم آفت زدگی ابتدا با پنبه اغشته به سم حشره کش لکه ها را خیس و یا با سم حشره کش نفوذی اقدام به سمپاشی کنید . دوباره این کار را پس از پانزده روز تکرار نمایید.